THUỐC GIẢM ĐAU CHO CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT MÙA COVID-19

Tùy từng ngành nghề và sản phẩm, dịch vụ mà mức độ ảnh hưởng sẽ khác nhau, tôi xin chia ra làm 4 nhóm ảnh hưởng: Nhóm 1: Ảnh hưởng trực tiếp do các lệnh cách ly, hạn chế đi lại, hội họp và phong tỏa. Nhóm 2: Ảnh hưởng gián tiếp do đứt chuỗi cung ứng. Nhóm 3: Ảnh hưởng gián tiếp do nhu cầu thị trường giảm. Nhóm 4: Nhu cầu tăng cao đột biến mà không đáp ứng kịp. Giải pháp dài hạn cho từng nhóm được mô tả chi tiết ở dưới:

Các doanh nghiệp trong các ngành du lịch, dịch vụ, khách sạn, vận tải hành khách, nhà hàng, khu vui chơi giải trí, bán lẻ sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp. Một số doanh nghiệp có người nhiễm hoặc nghi nhiễm F0, F1, F2 cũng sẽ bị buộc phong tỏa. Một phần lớn doanh thu sẽ ngay lập tức tiệm cận về 0.

Các doanh nghiệp này nên dừng hoạt động, chuyển về trạng thái ngủ đông, cắt tất cả các chi phí không cần thiết. Nên chuyển sang chế độ “sinh tồn”, “cắt lỗ” càng sớm càng tốt, càng vương vấn càng thiệt hại nặng.

Các doanh nghiệp dạng này cần chuẩn bị tinh thần dịch sẽ kéo dài hơn 6 tháng nữa để có phương án đối mặt với trường hợp xấu nhất.

Bài học cho tất cả các doanh nghiệp: nên có quỹ dự trữ khẩn cấp bằng tiền mặt để tồn tại ít nhất 6 tháng, và có kế hoạch ứng phó với các tình trạng khẩn cấp. Xây dựng năng lực sản xuất kinh doanh theo mô hình Just In Time để có thể tăng – giảm công suất với sự linh hoạt cao, và tối thiểu hàng tồn kho. Hàng tồn kho trung gian trong sản xuất càng ít thì càng khỏe và ít rủi ro trong mọi trường hợp.

Một loạt doanh nghiệp đang và sẽ chịu ảnh hưởng dưới dạng này, tức là một mắt xích trong chuỗi cung ứng, một vài nhà cung cấp nào đó bị vào loại 1 ở trên hoặc cũng ở loại 2 này nên không đủ khả năng cung ứng về số lượng và tiến độ. Mắt xích đó có thể là nguyên vật liệu, chi tiết, bao bì … và dù chỉ thiếu 1 chi tiết nhỏ cũng không thể sản xuất kinh doanh được.

Một loạt doanh nghiệp sử dụng nguyên phụ liệu nhập khẩu từ các nhà máy nằm trong vùng dịch bị phong tỏa như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ … và sắp tới khi dịch tại Việt Nam lên tới cao điểm và các biện pháp phong tỏa mạnh mẽ hơn được áp dụng cũng sẽ nằm trong diện này.

Các doanh nghiệp này cần nhanh chóng tìm được giải pháp thay thế: thiết kế sản phẩm khác để không còn cần đến mắt xích bị thiếu, tìm nhà cung cấp thay thế, thương lượng với các nhà cung cấp hiện tại để làm thêm chi tiết bị thiếu.

Ví dụ một số doanh nghiệp thay đổi sản phẩm để thích nghi với đứt gãy chuỗi cung ứng và thay đổi nhu cầu thị trường: doanh nghiệp may mặc chuyển qua may khẩu trang vải, doanh nghiệp xe hơi như GM, Tesla chuyển qua sản xuất máy trợ thở.

Các doanh nghiệp trong ngành FMCG, thực phẩm có thể chọn nhà cung cấp thay thế ở Việt Nam hoặc Thái Lan.

Bài học cho tất cả các doanh nghiệp: Nên có nhiều hơn 1 nhà cung cấp cho mỗi loại chi tiết, nguyên vật liệu, hoặc ít nhất cũng có danh sách các nhà cung cấp thay thế dự phòng. Nhanh chóng nắm bắt thông tin, và xây dựng năng lực phát triển sản phẩm tinh gọn để có sản phẩm mới ngay khi thị trường thay đổi.

Do các doanh nghiệp và công xưởng bị ảnh hưởng nặng bởi yếu tố 1 và 2 ở trên nên nhu cầu của các doanh nghiệp, công xưởng và nhân viên của các doanh nghiệp này cũng bị ảnh hưởng nặng nề.

Trước mắt các ngành bị ảnh hưởng nặng có thể kể đến các sản phẩm sang trọng, may mặc, da giày, xe hơi, bất động sản, xăng dầu, vận tải hàng hóa … Chúng ta có thể thấy ngay trước mắt là giá xăng dầu đang giảm mạnh, do nhu cầu sản xuất, kinh doanh, vận chuyển đều giảm mạnh trên quy mô toàn cầu. Việt Nam chỉ là một chiếc thuyền nan giữa biển kinh tế toàn cầu mà thôi.

Khi nhu cầu giảm, khách hàng dù đã ký hợp đồng cũng sẽ cố gắng để không trả tiền. Trường hợp này tôi rất hay gặp ở các nhà máy may mặc, da giầy xuất khẩu. Khi thị trường tốt, đơn hàng nhiều không kịp sản xuất thì chất lượng loại B cũng ok, giao hàng trễ cũng ok. Khi thị trường khó khăn khách hàng sẽ bới lông tìm vết để không phải mua hàng. Với trường hợp này, các doanh nghiệp nên chủ động thương lượng giảm giá với khách hàng để tránh khỏi tình trạng bị trả hoặc từ chối đơn hàng do lỗi chất lượng hoặc tiến độ.

Bài học: Các doanh nghiệp nên xây dựng cho mình năng lực sản xuất và kinh doanh tinh gọn, để khi thị trường lên thì chúng ta đủ công suất đáp ứng. Khi thị trường xuống thì chi phí, chất lượng, tiến độ đều đủ sức để sống sót và sẵn sàng mở rộng thị trường khi hết dịch. Một loạt đối thủ cạnh tranh sẽ rơi rụng và mở ra một loạt không gian cho doanh nghiệp vẫy vùng sau khủng hoảng.

Các nhóm ngành thiết bị y tế phục vụ trực tiếp chống dịch và điều trị, thực phẩm và hàng tiêu dùng thiết yếu sẽ có nhu cầu tăng đột biến. Khi đó các doanh nghiệp trong các ngành này sẽ gặp phải vấn đề quá tải và không đáp ứng đủ nhu cầu của khách hàng.

Nhu cầu của thị trường lên xuống được hiển thị dưới dạng sóng hình sin lên xuống, năng lực sản xuất hiện tại của doanh nghiệp chỉ đủ đáp ứng tới đường màu đỏ.

Khi đó nếu doanh nghiệp muốn tăng sản lượng mà không tăng năng lực sản xuất, sẽ có một lựa chọn là sản xuất trước để dự phòng cho mùa cao điểm. Việc này được hiển thị bởi vùng sọc chéo nằm dưới đường màu đỏ. Sản xuất trước gây ra một loạt vấn đề như hàng tồn kho thành phẩm tăng cao, nếu thị trường có thay đổi nhanh về kiểu dáng, mẫu mã thì những hàng này sẽ trở nên lỗi thời và không thể đẩy đi được.

Cách làm này cũng thường thấy trong các ngành có tính mùa vụ như may mặc, các sản phẩm phục vụ mùa Tết. Khách hàng của tôi có những doanh nghiệp trước khi #OPEX tư vấn còn tồn hàng Tết của 3 năm trước vẫn không xử lý hết.

Cách tốt nhất để tránh khỏi tình trạng làm trước, làm mà chưa có đơn đặt hàng, hay sản xuất thừa là thực sự nâng năng lực sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp. Khi thị trường tốt, đơn hàng lên là nâng sản lượng, thị trường xuống thì giảm công suất tương ứng như hình dưới.

Năng lực sản xuất và cung ứng Just In Time như ở trên là rất quan trọng, giúp cho doanh nghiệp tăng sức đề kháng với những thay đổi bên ngoài. Những cuộc khủng hoảng lớn như đại dịch COVID-19 lần này vừa là thách thức vô cùng to lớn, nhưng cũng là cơ hội cả đời người mới thấy một lần. Sau dịch sẽ là một thị trường hoàn toàn mới, rộng mở và đầy cơ hội chờ đón nếu chúng ta sống và bảo toàn lực lượng để chiến đấu sau khi các đối thủ đã gục ngã.

Lê Bang Đức